Het invloedrijke klimaatkeurmerk SBTi wil de eigen regels sterk versoepelen door het gebruik van CO2-kredieten toe te staan. Dat betekent dat bedrijven ook aan het keurmerk voldoen als ze hun CO2-uitstoot afkopen. ‘De klimaatdoelen worden dan eigenlijk nutteloos.’
Beluister dit artikel
0:00
/
0:00
Dit stuk in 1 minuut
- Het bestuur van het Science Based Target initiative (SBTi), het invloedrijkste keurmerk voor klimaatdoelen van bedrijven, heeft laten weten dat bedrijven die op relatief korte termijn naar ‘nul uitstoot’ willen, hun CO2-uitstoot ook mogen compenseren.
- Medewerkers van het SBTi zijn geschokt door de beslissing van het bestuur, die niet is overlegd met de rest van de organisatie. Er werd nog volop onderzoek gedaan naar de effectiviteit van CO2-kredieten en vergelijkbare compensatiemaatregelen.
- De wetenschappelijke consensus is dat klimaatverandering vooral door de uitstoot van broeikasgassen wordt veroorzaakt, en dat die dus echt omlaag moet. Het SBTi wilde daarom altijd voorkomen dat bedrijven hun uitstoot zouden compenseren in plaats van daadwerkelijk terug te dringen.
- Mensen met belangen in de CO2-kredietenmarkt hebben druk uitgeoefend op het SBTi om hun standpunt over compensatiemaatregelen te versoepelen.
Lees verder
Was dit kader nuttig?
Zijn we blij mee!
Balen!
Vertel ons wat beter kan:
Meld je aan voor onze nieuwsbrief en krijg een maand gratis Follow the Money.
Schrijf je hier in
Met de armen in de lucht vierden wereldleiders eind 2015 een ambitieus besluit. Op de klimaatconferentie in Parijs was het gelukt om klimaatdoelen af te spreken: de aarde mocht niet meer dan 2 graden Celsius opwarmen, liefst maximaal 1,5 graden.
Ook Kellogg’s, de voedingsmiddelenproducent bekend van Corn Flakes en Pringles, was bij de conferentie aanwezig. Amy Braun, senior duurzaamheidsmanager bij Kellog’s, herinnert zich de aanloop ernaartoe. ‘We wilden met Kellogg’s iets slims doen, met aandacht voor de lange termijn,’ zegt ze ineen interview. ‘Iets wat in lijn was met de ambitie van de regeringen die naar Parijs waren gekomen.’
Als een van de eerste bedrijven ooit schakelde Kellogg’s het Science Based Target initiative (SBTi) in, dat toen net was opgericht door non-profits zoals het Wereld Natuur Fonds (WNF). Het onafhankelijke initiatief wilde de klimaatdoelen van bedrijven controleren op basis van wetenschappelijke kennis.
Kellogg’s klopte bij SBTi aan omdat het zijn doelen ‘goed toetsbaar' wilde maken. Dat zou het bedrijf helpen om betere relaties op te bouwen met overheden.
Met de groei van het SBTi kwamen ook problemen mee: de (wetenschappelijke) principes van het keurmerk blijken weg te vallen onder druk van het bedrijfsleven
Duizenden bedrijven volgden het voorbeeld van de snackgigant. Eind 2022 ging het al om ruim een derde van de wereldeconomie, gerekend in de waarde van de aandelen. Inmiddels hebben zich ruim 8500 bedrijven vrijwillig aangesloten bij het keurmerk, waaronder grote namen als farmaceut Pfizer, kledingbedrijf Adidas, bierbrouwer Heineken en frisdrankproducent Coca-Cola. Ruim 5500 daarvan hebben inmiddels gevalideerde doelen, de anderen staan daar nog voor in de rij.
Lange tijd stond het keurmerk internationaal goed aangeschreven. Zo was de Britse regering in 2020, in aanloop naar de Glasgow klimaatconferentie, ergpositief over bedrijven met SBTi-stempel die de conferentie sponsorden. ‘Alle sponsors hebben zich gecommitteerd aan het Science Based Targets initiative. Dit vereist dat ze ambitieuze doelen stellen voor het terugdringen van hun uitstoot en een geloofwaardig actieplan hebben.’ De regering van Noorwegenverwacht van al zijn staatsbedrijven dat hetScience Based Targets stelt.
Maar met de forse groei en goede reputatie van het SBTi kwamen ook problemen mee: de (wetenschappelijke) principes van het keurmerk blijken weg te vallen onder druk van het bedrijfsleven.
Follow the Money sprak uitgebreid met tien medewerkers en nauw betrokkenen uit het veld. We lazen tientallen publieke statements op sociale media, nieuwswebsites, websites van bijvoorbeeld het WNF en het New Climate Institute, en een breed gedragen publiek statement van SBTi-medewerkers. Tot slot hadden we inzage in een intern statement van zo’n vijftig SBTi-medewerkers over een in hun ogen kwalijke beslissing van het bestuur.
Klimaatdoelen op wetenschappelijke basis
Tien jaar geleden kwam een select gezelschap van vertegenwoordigers van het Wereld Natuur Fonds (WNF), World Resources Institute (WRI) en Carbon Disclosure Project (CDP) bij elkaar voor een tweedaags overleg in Brussel. Ze wilden een manier bedenken om ervoor te zorgen dat bedrijven meer klimaatambitie zouden tonen.
‘We zagen allemaal dat de klimaatdoelstellingen van bedrijven helemaal niet in overeenstemming waren met de wetenschap en we wilden dit probleem aanpakken,’schreef een van de aanwezigen, duurzaamheid- en klimaatspecialist Cynthia Cummis, een paar jaar later op Linkedin. Tegen FTM wil ze er niets meer over kwijt.
Klimaatverandering stond nog niet hoog op de mondiale agenda en ingrijpende overheidsregulering ontbrak, dus vonden de deelnemers dat er initiatieven voor betere standaarden nodig waren.
Aan het eind van de bijeenkomst in Brussel was de sfeer opgetogen. De deelnemers wilden een gezamenlijk initiatief beginnen dat klimaatdoelen langs de meest recente wetenschappelijke meetlat ging leggen. ‘We wisten dat we samen veel verder en sneller konden komen dan welke organisatie dan ook alleen,’ schrijft Cummis.
Het optimisme bereikte ook het United Nations Global Compact (UNGC), dat bedrijven wereldwijd aanspreekt op doelen rond klimaat en mensenrechten en zich ook al snel aansloot bij het initiatief.
In 2015 richtten de vier organisaties het Science Based Target initiative op, ofwel het SBTi.
Het SBTi vraagt van bedrijven als Kellogg’s dat ze met gevalideerde wetenschappelijke methodes berekenen hoeveel uitstoot ze moeten terugdringen tegen 2030 (korte termijn) en 2050 (lange termijn) om in lijn te zijn met de wereldwijde klimaatdoelen. Het SBTi wordt daarin ondersteund door een technische en een wetenschappelijke adviesgroep bestaande uit in totaal iets meer dan honderd adviseurs.
Niet alleen op papier
Kellogg’s, maar ook Heineken en tal van andere bedrijven, claimen dat ze op weg zijn naar ‘net zero’. Dat betekent dat ze evenveel broeikasgassen uitstoten als dat er terug worden gewonnen. Nul uitstoot onder de streep dus, in theorie.
Om die claim te kunnen doen, moeten bedrijven stevige tussentijdse doelen stellen bij SBTi, ook en vooral voor de uitstoot in de productieketen, waar het overgrote deel van hun totale uitstoot plaatsvindt. Een van de belangrijkstegrondbeginselen van het SBTi was altijd dat bedrijven daarbij geen zogeheten ‘CO2-kredieten’ mogen gebruiken.
Het SBTi wilde voorkomen dat bedrijven hun uitstoot alleen zouden afkopen in plaats van daadwerkelijk terug te dringen
Met CO2-kredieten kunnen bedrijven een deel van hun uitstoot wegstrepen door te claimen dat de uitgestoten CO2 elders op de wereld wordt opgevangen, bijvoorbeeld door in Zimbabwe bomen te planten. CO2-kredieten zijn de waardepapieren die moeten aantonen dat die bomen ook daadwerkelijk zijn geplant.
Het SBTi wilde vanaf het begin voorkomen dat bedrijven hun uitstoot alleen zouden afkopen in plaats van daadwerkelijk terug te dringen. Hiermee wilde het zo dicht mogelijk aansluiten bij de wetenschappelijkeconsensus dat klimaatverandering vooral door de uitstoot van broeikasgassen plaatsvindt. De wereldwijde uitstoot moest dus echt omlaag – en niet alleen op papier.
Bedrijven zijn niet wettelijk verplicht hun klimaatplannen door het SBTi te laten controleren, en ze hoeven hun uitstoot ook niet te compenseren met CO2-kredieten. Het zijn vrijwillige acties, niet opgelegd door overheden, waarmee bedrijven aan klanten en investeerders laten zien dat ze het klimaat serieus nemen. Zo hopen ze een verantwoordelijk imago te krijgen.
Dam tegen CO2-kredieten
De groei van het SBTi ging zo snel dat de organisatie het zelf amper bij kon houden. ‘We waren een vliegtuig aan het bouwen terwijl we al vlogen,’ zegt iemand die bij het begin van het SBTi betrokken was en anoniem wil blijven.
Parallel aan de groei van het SBTi explodeerde de vraag naar CO2-kredieten na het Akkoord van Parijs. Bedrijven die naast hun SBTi-doelen nog extra klimaatdoelen wilden stellen, of die niet aangesloten waren bij het keurmerk, konden gebruikmaken van de kredieten.
De CO2-kredietenmarkt verzesvoudigde tussen 2019 en 2021 en bereikte een waarde van twee miljard dollar. Consultants, banken en financieel analisten speculeerden dat de markt in 2030 en 2050 nog verder zou groeien naar honderden miljarden euro’s, sommigen voorspelden zelfs een biljoen.
Het SBTi hield de groei van de CO2-kredietenmarkt nog een beetje tegen.
© Suzan Hijink
Rond die tijd was het SBTi al wel van ‘helemaal geen CO2-kredieten’ naar ‘alleen CO2-kredieten bij hoge uitzondering, met een maximum van10 procent van de totale uitstoot’gegaan. ‘Dat was een compromis,’ zegt Stephan Singer, senior adviseur van het Climate Action Network van ngo’s, en destijds lid van eenexpert-adviesgroep voor SBTi. ‘We konden dat als ngo’s accepteren.’
Zo vormde het SBTi een van de weinige dammetjes tegen het grootschalige gebruik van de CO2-kredieten.
In 2023 werd duidelijk waarom die dam nodig was: grote multinationals als Gucci, Greenchoice en Volkswagen kwamen toen in opspraak nadat Follow the Money had aangetoond dat de kredieten die zij hadden gekocht grotendeels fictief waren: de compensatie van de uitstoot van deze bedrijven was veel lager dan beloofd. Uit een reeks recente publicaties in onder andere Science enNatureblijkt ook dat compensatieprojecten de waarde van CO2-kredieten structureel overschatten. Multinationals die dit soort kredieten hebben gekocht, beweren dan ten onrechte dat zij hun uitstoot hebben gecompenseerd.
De prijs van CO2-kredietenkelderde omdat bedrijven waren geschrokken van de schandalen op de markt. De CEO van ’s werelds grootste CO2-handelaar South Pole stapte eind 2023 op. Handelaren en projectontwikkelaars zochten naar manieren om de markt nieuw leven in te blazen, en kwamen uit bij SBTi.
SBTi onder druk
Via allerlei wegen probeerden mensen met belangen in de CO2-kredietenmarkt de druk op het SBTi op te voeren om hun standpunt over de kredieten te versoepelen. Follow the Money heeft een e-mail in handen uit 2023 waarin Nigel Topping, voormalig Climate Champion van de VN,schrijft dat hij ‘werkt met een groeiende groep van marktspelers die gefrustreerd zijn over de campagne tegen de vrijwillige CO2-kredietenmarkt’.
Topping was in het verledenbestuurslid van het SBTi en is altijd een aanwezige stem gebleven. Dit jaar schreef hij nog het voorwoord bij een SBTi-enquête onder aangesloten bedrijven.
Een conceptdocument – eveneens in handen van FTM – laat zien dat Topping in 2023 een lobbycampagne probeerde op te zetten om CO2-kredieten in een gunstig daglicht te stellen. Hij richtte zich daarbij onder andere op journalisten, maar ook op het SBTi. FTM kon Topping niet tijdig bereiken voor een reactie hierop, maartegen deFinancial Times zei hij dat de campagne nooit officieel van start is gegaan.
© Suzan Hijink
Topping heeft een economisch belang bij CO2-kredieten: hij is directeur vanICE Benchmark Administration, dat data levert aan bedrijven op de CO2-kredietenmarkt. Afgelopen jaar maakte zijn bedrijf16 miljoen dollar winst.
In zijn opzet voor de lobbycampagne noemt Topping de High Tide Foundationals mogelijke medestander. De directeur van deze goede-doeleninstelling, Alexia Kelly, was volgens verschillende SBTi-medewerkers een felle stem in het debat over CO2-kredieten bij SBTi. In 2021 zat Kelly ineen expert-adviesgroep van SBTi. Ze had voor Netflix een strategie met CO2-kredieten uitgewerkt, en wilde dat het SBTi Netflix’ klimaatdoelen met die credits goed zou keuren.
De aanhangers van CO2-kredieten voerden de druk op SBTi op in maart 2024, toen het Bezos Earth Fund een tweedaagse bijeenkomst organiseerde in Londen. De gasten: spelers op de CO2-kredietenmarkt en mensen die belangrijk zijn voor die markt. Volgens nieuwsmediumBloomberg zetten die voorstanders de aanwezige SBTi-vertegenwoordigers onder druk om hun stellingname ten aanzien van het gebruik van CO2-kredieten voor de klimaatdoelen af te zwakken.
Het filantropische fonds van Amazon-oprichter Jeff Bezos is een belangrijke geldschieter van het SBTi, en ook van de organisaties die het SBTi hebben opgericht. Het Bezos Earth Fund is ook voorstander van CO2-kredieten. Zo heeft het in 202025 miljoen dollar geïnvesteerd in een project om ‘consensus te creëren’ over het gebruik ervan, en in 202211 miljoen voor twee initiatieven die de integriteit van CO2-kredieten beter moeten bewaken om zo de markt vooruit te helpen.
Wetenschappelijk gehalte SBTi is een black box
Omdat het SBTi streng wil zijn voor bedrijven, maar niet zo streng dat die bedrijven niet meer aan boord blijven, moet de organisatie constant belangen tegen elkaar afwegen: dat van de klimaatwetenschap versus dat van de bedrijven die met winst willen blijven opereren.
Daardoor stapte de organisatie eerder al een aantal keer van breed gedragen wetenschappelijke normen af, constateert FTM na het doornemen van honderden pagina’s aan e-mails, drie wetenschappelijke papers, verschillende nieuwsberichten en twee rapporten van non-profits.
Zo tekent het SBTi geheimhoudingsverklaringen met bedrijven waarin ze beloven de data waarop ze hun berekeningen baseren niet openbaar te maken.
Daardoor kunnen andere non-profits of wetenschappers die de klimaatdoelen van een bedrijf checken, op andere resultaten uitkomen. Dat gebeurde bijvoorbeeld bij Unilever. De klimaatdoelen van dat bedrijf werden dooreen evaluatie van twee non-profits in 2022 ‘niet integer’ bevonden, terwijl Unilever bij het SBTi prima scoorde. Hoe dat verschil te verklaren was, wisten de non-profits niet, omdat het SBTi de onderliggende data niet openbaar maakte.
‘Dit gebrek aan transparantie maakt referenties aaneen wetenschappelijke basis niet helemaal terecht,’concluderen auteurs Bjorn et al. in een studie over de methodes van het SBTi.
De auteurs stellen ook vragen bij de keuze voor de wetenschappelijke methodes die van het SBTi gebruikt mogen worden om klimaatdoelen te berekenen. In het begin raadde het SBTi bedrijven zeven wetenschappelijke methodes aan om hun klimaatdoelen mee te bepalen.
Enkele jaren later, rond 2019/2020, waren dat er nog maar twee. Daarvoor kwam geen publieke uitleg. Volgens SBTi-vertegenwoordiger Alberto Carillo kwam dat laatste doordat ze te weinig capaciteit hadden en prioriteiten moesten stellen, zo schreef hij in november 2019.
Een paper van Bjorn et al. bekritiseerde het SBTi omdat publieke wetenschappelijke onderbouwing van de keuze voor bepaalde methodes uitbleef. Pas in 2022 schreef het SBTi een wetenschappelijkpaper als antwoord op deze discussie.
Ook de redenen waarom sommige bedrijven worden uitgesloten, maakt het SBTi niet openbaar. Zo is Amazon in 2023stilletjes de laan uitgestuurd door het SBTi.
Het SBTi gaat niet in op vragen hierover van FTM.
Een enorme zakenkans
In april 2024, een maand na de Bezos-meeting in Londen, gebeurde er iets wat de SBTi-medewerkers volledig verraste: het bestuur en de CEO van het SBTi publiceerden onaangekondigd een statement met de boodschap dat bedrijven in de toekomst compensatiemaatregelen zoals CO2-kredieten mogen gebruiken om de CO2-uitstoot in hun productieketen te compenseren.
Gezien het eerdere standpunt van het SBTi over CO2-kredieten was dit een opvallende beslissing van het negenkoppige bestuur. De meeste bestuursleden zijn pas in 2023 toegetreden. Het zijn vooral invloedrijke mensen uit het bedrijfsleven, maar ook oud-president van Colombia Iván Duque is lid.
‘Geweldig nieuws voor de hele CO2-markt!,’ postte een investeerder op LinkedIn
Bestuurslid Maria Mendiluce, tevens CEO van de non-profit We Mean Business,vindt dat SBTi met de beslissing over het compenseren van uitstoot ‘aan de juiste kant van de klimaatgeschiedenis staat’, schrijft ze ineen opiniestuk op de site van Reuters. Volgens haar willen bedrijven wel actie ondernemen, maar worden ze gehinderd door onduidelijkheid over wat voor tools ze nu wel en niet mogen gebruiken voor het behalen van die doelen. Ze noemt duurzame brandstof voor vliegtuigen, waar bedrijven graag in willen investeren, maar alleen als ze dan ook de zekerheid hebben dat het SBTi die investeringen – ook compensatiemaatregelen – erkent als klimaatactie.
Investeerders en ontwikkelaars vanCO2-kredietprojecten zien een enorme zakenkans in deze ontwikkeling. ‘Geweldig nieuws voor de hele CO2-markt!,’ postteeen investeerder op LinkedIn. ‘Als bedrijven CO2-kredieten mogen gebruiken voor een deel van hun uitstootdoelen, zullen er [door bedrijven] meer dan 20 procent meer SBTi-doelen worden gesteld,’ postteeen ander.
Eén ding is het bestuur echter vergeten: ze hadden het besluit eerst aan de rest van de organisatie moeten voorleggen. Het bestuur mag dit soort beslissingen niet nemen zonder onder meer de input van de technische raad van het SBTi.
Compensatie is ‘een hoax’
‘Het viel voor iedereen volledig uit de lucht,’ zegt Doreen Stabinsky, hoogleraarglobal environmental politics en sinds 2021 lid van de technische raad van SBTi, een van de belangrijkste bestuurlijke organen van het SBTi. Stabinsky is verontwaardigd dat de raad de beslissing van het bestuur niet eens onder ogen kreeg voor publicatie. ‘In de technische raad gaan we dit niet zomaar accepteren.’
Ze stelt ook vragen bij de timing van de publicatie. SBTi-medewerkers zijn namelijk nog volop bezig met een onderzoek naar de effectiviteit van compensatiemaatregelen zoals CO2-kredieten.
Reutersheeft een vertrouwelijk conceptdocument ingezien waarin het SBTi de compensatiemaatregelen beoordeelt als ‘grotendeels ineffectief’
De resultaten daarvan zijn nog niet verwerkt, maar het bewijsmateriaal toontvolgens SBTi-medewerkers een ‘grote variatie in kwaliteit en wetenschappelijke nauwkeurigheid’.
Reutersheeft een vertrouwelijk conceptdocument ingezien waarin het SBTi de compensatiemaatregelen beoordeelt als ‘grotendeels ineffectief’.
Twee non-profitorganisaties berekenden eerder al wat het zou betekenen voor de klimaatdoelen als compensatiemaatregelen zoals CO2-kredieten gebruikt mogen worden. ‘De klimaatdoelen worden dan eigenlijk nutteloos,’schrijven ze. Als het SBTi-bestuur zich niet aan de regels houdt, ‘wordt het simpelweg het zoveelste initiatief dat wordt aangedreven door gevestigde belangen’, vindt een van hun medewerkers.
Stephan Singer, senior advisor bij het Climate Action Network van ngo’s, is meteen na het statement van het bestuur opgestapt als lid van de technische adviesgroep, zegt hij tegen Follow the Money. ‘CO2-kredieten zijn een hoax,’ vindt hij. ‘De SBTi-standaard wordt gezien als de gouden standaard, de beste ter wereld. Dat betekent dat dezedodgy markt [die van CO2-kredieten] enorm kan groeien als het SBTi het gebruik van deze producten toestaat. Dat kan ik niet verkroppen.’
In een interne verklaring van ongeveer vijftig SBTi-medewerkers van de technische en wetenschappelijke adviesgroepen die FTM heeft ingezien, wordt gevraagd om het statement van het bestuur onmiddellijk terug te trekken.
Modeketen H&M heeft inmiddels ookscherp gereageerd op de uitspraken van het SBTi-bestuur. ‘Het besluit verzwakt de klimaatbeloften van bedrijven en maakt echte inspanningen om uitstoot terug te dringen minder aantrekkelijk,’ schrijft het hoofd duurzaamheid van H&M in een brief aan het SBTi.
Ook al gebruikten ze in hun statement de woorden ‘SBTi heeft beslist’, toch ‘betreurt’ het SBTi-bestuur nu dat hun statement ‘verkeerd is geïnterpreteerd’. In juli komt het bestuur met meer opheldering,schrijft het op de website. Tegen FTM zegt de organisatie dat ‘er nog geen standaarden zijn aangepast’. ‘Iets anders suggereren, is gewoonweg verkeerd.’
FTM probeerde verschillende bestuursleden te bereiken voor een reactie, maar die gaven geen gehoor.
Dossier
Groene beloften, gouden business
Vergroening en verduurzaming zijn nodig als klimaatoplossing. Pakken ze ook zo uit of zijn het nieuwe verdienmodellen?
Bekijk artikelen
